De meeste mensen hebben wel eens gehoord van de termen ‘crashdieet’ (ineens overschakelen op een dieet met heel weinig kilocalorieën) en ‘jojo-effect’ (als je stopt met het dieet, kom je heel snel weer aan in gewicht). Grof gezegd zou je de oorzaak van het jojo-effect kunnen samenvatten met twee punten: 1. het lichaam is op de overlevingsstand gegaan door de radicale overgang naar te weinig voedingsstoffen en 2. de persoon op dieet vindt dat hij nou wel lang genoeg heeft moeten afzien en gaat compenseren voor al dat leed.
Stel nu eens dat we de situatie met corona vergelijken met een crashdieet, kunnen we daar dan wat van leren? We hebben een radicale beperking opgelegd gekregen in onze bewegingsvrijheid en het contact met andere mensen. Dat houd je een tijdje vol, maar niet eeuwig. Bij een crashdieet zie je dat de meeste mensen na verloop van tijd ofwel gaan sjoemelen, of er gewoon de brui aan geven. En je ziet dus dat ze, als de dieetperiode is afgesloten, vaak de schade gaan inhalen. De echte oplossing bereikt zo’n 80-95% van de mensen niet: gezonde gewoontes waar je je goed bij voelt.
Na een crashdieet wordt vaak het kind met het badwater weggegooid. Oftewel: de goede gewoontes worden ook overboord gegooid, samen met alles wat niet werkte omdat het te beperkend was of ongezond op de lange termijn. Het handjevol mensen dat wél slaagt met zijn radicale dieet, ontdekt er nieuwe gewoontes in die hij kan volhouden. Hij gaat finetunen, ontdekt hoeveel deze levensstijl hem oplevert, vindt zijn eigen oplossingen uit, gaat bewuster leven. Hij verandert zijn gedrag op een duurzame manier.
We weten niet hoe het verder gaat met de coronamaatregelen, maar ik denk wel dat zal blijken dat we gewoon mensen zijn. Oftewel: een groot deel van ons zal willen compenseren voor alle gemiste vergaderingen, feesten, bijeenkomsten, inkomsten. Dingen zullen nooit meer precies worden zoals vroeger, maar we hebben wel een drang om terug te gaan naar ons vertrouwde comfort. De uitvoerder van het crashdieet moet daarvoor wat stemmetjes in zijn hoofd tot zwijgen brengen (“Is dat wel verstandig?”, “Ben ik dan straks niet terug bij af?”, “Was ik met mijn oude gewoontes dan zo gelukkig?”). Dat zal voor ons allen na corona niet anders zijn.
Volgens mij zien we in deze situatie veel gedrag dat waardevol is en waar we iets van zouden willen behouden, bijvoorbeeld meer aandacht voor elkaar (en bijvoorbeeld voor ouderen), het afzeggen van overbodige afspraken, het plannen van maaltijden en boodschappen doen, reizen per vliegtuig zien als luxe in plaats van als verworven recht en het op de voorgrond zetten van ‘vitale’ beroepen zoals zorg en onderwijs. En we zijn ons er meer dan gewoonlijk van bewust hoe belangrijk mentale veerkracht is, net als een sterk immuunsysteem en een soepel draaiende stofwisseling. Vanuit de parallel met het crashdieet zou ik inschatten dat we dat alles na de crisis weer even vergeten, uit pure opluchting dat ‘alles weer mag’. Maar ‘alles weer doen zoals voorheen’ leidt na verloop van tijd ook altijd weer tot de volgende crisis en een nieuw crashdieet.
Verwachten dat we de hele olietanker die de mensheid is nu in één keer kunnen keren, is niet reëel. Maar wat nu als we hem een paar graden willen keren, richting meer welzijn en evenwicht? Als individuele mensen kunnen we dat doen door de inzichten benoemen over wat nu echt belangrijk is voor ons. En welke gezonde gewoontes haalbaar zijn én effectief, zodat we daarop kunnen blijven focussen tot het echte gewoontes zijn geworden. Maar als maatschappij moeten we ook iets doen, want we weten heel goed dat mensen gezonde gewoontes alleen volhouden als de omgeving daarop is ingericht. Dus ik hoop dat het topoverleg van overheden, instanties en organisaties de komende tijd gaat over vragen als:
- Wat moeten mensen en kinderen leren op school om te zorgen dat ze hun eigen veerkracht op peil kunnen houden?
- Hoe vinden we een verdienmodel op gezondheid, in plaats van op ziekte?
- Hoe keren we de maatschappelijke en economische focus van ‘groei’ naar ‘genoeg voor iedereen’?
- Hoe zorgen we dat reizen per vliegtuig en auto een uitzondering wordt in plaats van een gewoonte?
- In welke beroepen wil je dat de beste mensen belanden en hoe zorg je dat zij dat ook willen?
- Hoe geven we ouderen een waardige plek als onderdeel van onze maatschappij?
- Hoe zorgen we dat iedereen dagelijks toegang heeft tot minimaal één gezonde maaltijd tegen kostprijs?
- Hoe bouwen we (buiten) bewegen in in het dagelijks leefpatroon voor iedereen?
- Hoe zorgen we voor een integrale en op maat ondersteuning van mensen die te kwetsbaar zijn geworden om zichzelf te kunnen helpen?
- (Vul maar aan!)
We weten nu dat dit geen vragen voor idealisten zijn, maar vragen die een antwoord nodig hebben om te voorkomen dat we vanaf nu van crisis naar crisis leven. Voel je je geroepen, pak dan jouw onderdeel op en koppel het aan wat anderen doen om er één beweging van te maken.
